Сифати намози Пайгамбар Мухаммад (с) (шархи Чоркитоб). Сифати намози Пайғамбар Муҳаммад (с) мутобиқи назари уламои ҳанафӣ – шарҳи Чаҳоркитоб.
1-Бо зикри номи Аллоҳ, яъне бо “Аллоҳу акбар” намозро оғоз мекунад.
1-Аллоҳ субҳонаҳу ва таоло дар ояти 15 сураи “Аъло” чунин фармудааст:
{وَذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى } (الأعلى: 15)
“Номи Парвардигорашро зикр кард ва намоз гузорид”.
2-Дар ривояти “Саҳеҳ Бухорӣ” Пайғамбар (с) гузоридани намозро чунин таълим додааст:
«إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلاَةِ فَكَبِّرْ، (كذا في صحيح البخاري -1/ 152/757 – عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ(
“Ҳар вақто барои гузоридани намоз бархести такбир (Аллоҳу акбар) бигӯ”.
2-Дар оғози намоз ҳангоми такбир гуфтан як маротиб дастонашро мебардорад ва дар аснои намоз дигар намебардорад.
1- Дар ривояти “Сунани Тирмизӣ” бо санади саҳеҳ саҳобии бузургвор Ибни Масъуд разияллоҳу анҳу намози Пайғамбар (с)-ро чунин таълим додааст:
«أَلَا أُصَلِّي بِكُمْ صَلَاةَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ؟ فَصَلَّى، فَلَمْ يَرْفَعْ يَدَيْهِ إِلَّا فِي أَوَّلِ مَرَّةٍ». (كذا في سنن الترمذي ت شاكر -2/ 40/ 257 – وحَدِيثُ ابْنِ مَسْعُودٍ حَدِيثٌ حَسَنٌ. وحكم المحقق: صحيح)
“Оё барои шумо намози Пайғамбар (с)-ро нагузорам? Ибни Масъуд намози Пайғамбар (с)-ро гузорид ва дастонашро ба ҷуз як маротиб дар аввали намоз дигар набардошт”.
2-Дар ривояти “Сунани Абудовуд” бо санади ҳасан лишавоҳидиҳи саҳобии бузургвор Баро ибни Озиб разияллоҳу анҳу чунин гуфтааст:
“عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ، قَالَ:رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ رَفَعَ يَدَيْهِ حِينَ افْتَتَحَ الصَّلَاةَ،ثُمَّ لَمْ يَرْفَعْهُمَا حَتَّى انْصَرَفَ»،( كذا في وفي سنن أبي داود-1/ 200 752 وقال عبد القادر الأرنؤوط – في جامع الأصول-5/ 303:وهو حديث حسن يشهد له الذي قبله.اي ما رواه رواه أبو داود رقم -748:في الصلاة، باب من لم يذكر الرفع عند الركوع، والترمذي رقم -257: في الصلاة، باب ما جاء أن النبي صلى الله عليه وسلم لم يرفع إلا في أول مرة، والنسائي 2 / 195 في الافتتاح، باب الرخصة في ترك الرفع عند الرفع من الركوع، وإسناده صحيح”)،
“Пайғамбар (с)-ро дидам, ки дар оғози намоз дастонашро бардошт ва баъди ин то фориғ шуданаш аз намоз дигар дастонашро набардошт”.
3-Имом Тирмизӣ ҳадиси як маротиб бардошта шудани дастонро бо санади саҳеҳ ривоят кардааст ва дар ҳошияи он чунин гуфтааст:
“وفي سنن الترمذي ت شاكر -2/ 42: وَبِهِ يَقُولُ غَيْرُ وَاحِدٍ مِنْ أَهْلِ العِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَالتَّابِعِينَ، وَهُوَ قَوْلُ سُفْيَانَ الثَّوْرِيِّ، وَأَهْلِ الكُوفَةِ”
“Ба як маротиб бардошта шудани дастонро дар аввали намоз на як нафари уламои асҳоби киром ва тобеъини изом назар додаанд ва ин қавли Суфёни Саврӣ ва аҳли Куфа аст”.
3-Мардони намогузор дастонашонро баробари гӯшҳояшон мебардоранд.
1-Дар ин мавзӯъ дар ривояти “Саҳеҳм Муслим” чунин омадааст:
“أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا كَبَّرَ رَفَعَ يَدَيْهِ حَتَّى يُحَاذِيَ بِهِمَا أُذُنَيْهِ..”.(كذا في صحيح مسلم -1/ 293/ 25 – 391 عَنْ مَالِكِ بْنِ الْحُوَيْرِثِ)
“Пайғамбар (с) чун такбир мегуфт, дастонашро баробари гӯшҳояш мебардошт”.
2-Дар ривояти “Муснади Имом Аҳмад” бо санади саҳеҳ саҳобии бузургвор Воил ибни Ҳуҷр разияллоҳу анҳу чунин ривоят кардааст:
“رَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَرْفَعُ يَدَيْهِ حِينَ افْتَتَحَ الصَّلَاةَ، حَتَّى حَاذَتْ إِبْهَامُهُ شَحْمَةَ أُذُنَيْهِ “. (كذا وفي مسند أحمد ط الرسالة -31/ 142: عَنْ عَبْدِ الْجَبَّارِ بْنِ وَائِلٍ،عَنْ أَبِيهِ قَالَ: حديث صحيح)
“Пайғамбар (с)-ро мушоҳида кардам, ки ҳангоми оғози намоз дастонашро он қадар баланд мебардошт, ки ду ангушти бузургаш баробари ду нармии гӯшҳояш қарор мегирифтанд”.
3-Занони намозгузор дастонашонро баробари китфҳояшон мебардоранд. Уламои ҳанафӣ ба ваҷҳи тақсим амал кардан бо ҳадисҳои бардошта шудани дастон баробари гӯшҳоро барои мардон ва ҳадисҳои бардошта шудани дастон баробари китфҳоро барои кашф нашудани дастони занон хӯбтар донистаанд ва барояшон бардоштани баробари китфҳоро фатво додаанд.
Дар мавзӯъи бардошта шудани дастон баробари китфҳо дар ривояти “Саҳеҳи Муслим” чунин омадааст:
“عنعبد الله بن عمررضي الله عنهما قال :كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا قَامَ لِلصَّلَاةِ رَفَعَ يَدَيْهِ حَتَّى تَكُونَا حَذْوَ مَنْكِبَيْهِ ثُمَّ كَبَّرَ»(كذا في صحيح مسلم -1/ 292)
“Пайғамбар (с) чун мехост барои гузоридани намоз бархезад дастонашро баробари китфҳояш мебардошт ва сипас такбир мегуфт”.
4-Ҳангоми қиём дасти чапашро бо дасти росташ мегирад.
1- Дар ин мавзӯъ дар ривояти “Сунани Тирмизӣ” бо санади ҳасани саҳеҳ саҳобии бузургвор Ҳулб разияллоҳу анҳу чунин гуфтаст:
“كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَؤُمُّنَا، فَيَأْخُذُ شِمَالَهُ بِيَمِينِهِ». (كذا في سنن الترمذي ت شاكر -2/ 32/ 252 – عَنْ هُلْبٍ اي يَزِيدُ بْنُ قُنَافَةَ الطَّائِيُّ.” حَسَنٌ”. وحكم المحقق: حسن صحيح).
“Пайғамбар (с) барои мо имом мешуд ва дасти чапашро бо дасти росташ мегирифт”.
2-Имом Тирмизӣ дар ин мавзӯъ чунин гуфтааст:
“وَالعَمَلُ عَلَى هَذَا عِنْدَ أَهْلِ العِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَالتَّابِعِينَ،وَمَنْ بَعْدَهُمْ، يَرَوْنَ أَنْ يَضَعَ الرَّجُلُ يَمِينَهُ عَلَى شِمَالِهِ فِي الصَّلَاةِ،وَرَأَى بَعْضُهُمْ أَنْ يَضَعَهُمَا فَوْقَ السُّرَّةِ،وَرَأَى بَعْضُهُمْ:أَنْ يَضَعَهُمَا تَحْتَ السُّرَّةِ، وَكُلُّ ذَلِكَ وَاسِعٌ عِنْدَهُمْ”. (كذا في سنن الترمذي-2/ 32/ 252 ).
“Мутобиқи ин ҳадис амал кардан назари уламои асҳоби киром, тобеъини изом ва касони баъди онҳо омада мебошад. Онҳо бар ин назаранд, ки ҳангоми қиёми намоз дасти росташро болои дасти чапаш мегузорад, ба ин тафовут, ки баъзеҳояшон мегӯянд макони гузоридан болои ноф аст ва баъзе дигараш зери ноф аст мегӯянд. Дар болои ноф ё дар зераш гузоридан ҷоиз аст”.
3-Мазҳаби моро Имом Муҳаммад чунин баён кардааст:
“قَالَ مُحَمَّدٌ: وَيَضَعُ بَطْنَ كَفِّهِ الْأَيْمَنِ عَلَى رُسْغِهِ الْأَيْسَرِ تَحْتَ السُّرَّةِ فَيَكُونُ الرُّسْغُ فِي وَسَطِ الْكَفِّ”. (كذا في الآثار لمحمد بن الحسن -1/ 321)
“Кафи дасти ростро болои банди дасти чап дар зери нофаш мегузорад. Дар чунин ҳолат банди дасти чап дар мобайни кафи дасти рост воқеъ мешавад”.
5- Макони гузоридани дастон барои занон болои синаҳояшон аст.
Аз дидгоҳи уламои ҳанафӣ ҳадиси мурсал ҳуҷҷат аст ва мутобиқи наси мурсали ҷайид уламои ҳанафӣ барои сатр кардани синаҳои занон дар аснои қиёми намоз гузоридани дастонашонро болои синаҳояшон хӯбтар медонанд ва занон дастонашонро болои синаҳояшон мегузоранд, фатво додаанд.
Ҳадиси мурсалро тобеъини бузургвор Товус раҳимаҳуллоҳ дар ривояти “Маросили Абудовуд” бо ин лафз ривоят кардааст:
“عَنْ طَاوُسٍ،قَالَ:كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَضَعُ يَدَهُ الْيُمْنَى عَلَى يَدَهُ الْيُسْرَى ثُمَّ يَشُدُّ بِهِمَا عَلَى صَدْرِهِ وَهُوَ فِي الصَّلَاةِ» (كذا في المراسيل لأبي داود-ص: 89/33 بسند جيد كما في أحكام الجنائز-1/ 118)
“Пайғамбар (с) дар аснои намоз дасти росташро болои дасти чапаш мегузорид ва ҳар ду дастонашро бар болои синааш бо ҳам мебаст”.
6-Баъди такбир гуфтанаш сано, яъне субҳонакаллоҳуммаро мехонад. Дар ин мавзӯъ дар ривояти “Сунани Ибни Моҷа” бо санади саҳеҳ саҳобии бузургвор Абусаъиди Худрӣ разияллоҳу анҳу чунин гуфтааст:
“كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، يَسْتَفْتِحُ صَلَاتَهُ يَقُولُ:سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ،وَتَبَارَكَ اسْمُكَ،وَتَعَالَى جَدُّكَ،وَلَا إِلَهَ غَيْرُكَ» (كذا في سنن ابن ماجه -1/ 264/ 804 عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ وحكم المحقق:صحيح).
“Пайғамбар (с) ҳангоми оғоз кардани намоз ин саноро мехонд:
Субҳонакаллоҳумма ва биҳамдика ва таборакасмука ва таъоло ҷад-дука ва ло илоҳа ғайрук”.
“Пок аз айбу нуқсони, эй Аллоҳ! Сипосу ситоиш махсуси туст ва исмат бузургу бо баракат аст ва азамати Ту баланд аст ва ғайри Ту ҳеҷ Худое вуҷуд надорад”.
7-Баъди фориғ шудан аз сано хондан ва қабл аз оғоз кардани сураи “Алҳамд” “Аъузу биллоҳи минаш-шайтонир-раҷим” ва “Бисмиллоҳир-раҳмонир-раҳим” мегӯяд.
1- Дар ояти 98 сураи “Наҳл” Аллоҳ таоло дастур додааст, ки барои қироъати Қуръон ба Аллоҳ аз шарри шайтони раҷим паноҳ бурда шавад.
{فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ} (النحل: 98)
“Пас ҳангоме, ки хости Қуръон бихонӣ аз шайтони рондашуда ба Аллоҳ паноҳ бибар”.
2-Дар ривояти “Сунани Дорамӣ” бо санади ҷайид омадааст, ки Пайғамбар (с) намози таҳаҷҷудашро бо сано ва аъузу биллоҳ оғоз мекардааст:
“كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا قَامَ مِنَ اللَّيْلِ فَكَبَّرَ قَالَ: ” سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، وَتَبَارَكَ اسْمُكَ وَتَعَالَى جَدُّكَ وَلَا إِلَهَ غَيْرُكَ، أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِيعِ الْعَلِيمِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ: مِنْ هَمْزِهِ وَنَفْثِهِ وَنَفْخِهِ “، ثُمَّ يَسْتَفْتِحُ صَلَاتَهُ “. (قَالَ جَعْفَرٌ: وَفَسَّرَهُ مَطَرٌ: هَمْزُهُ: الْمُوتَةُ، وَنَفْثُهُ: الشِّعْرُ، وَنَفْخُهُ: الْكِبْرُ كذا في سنن الدارمي -2/ 789 1275 – – عَنْ أَبِي سَعِيدٍ، قَالَ:…و في تعليق المحقق- إسناده جيد).
“Пайғамбар (с) ҳангоме шаб барои гузоридани намози таҳаҷҷуд бармехест такбир мегуфт ва “Субҳонакаллоҳумма ва биҳамдика ва таборакасмука ва таъоло ҷаддука ва ло илоҳа ғайрук” ва “Аъузу биллоҳис-самиъил-ъалим минаш-шайтонир-раҷим;мин ҳамзиҳи ва нафсиҳи ва нафхиҳи”.
Маъно: “Паноҳ мебарам ба Аллоҳи шунавои доно аз шарри шайтони ронда шуда, яъне аз мисос карданаш, ки касро девона мекунад ва шеърҳои зишташ, ки касро гумроҳ мекунанд ва аз кибру ғурураш, ки касро ба дӯзах мебарад”.
8-“Субҳонакаллоҳумма” ва Аъузу биллоҳ ва “Бисмиллоҳ”-ро хуфия мегӯяд.
1-Дар ривояти “Сунани Насоӣ” бо санади саҳеҳ саҳобии бузургвор ҳазрати Анас разияллоҳу анҳу чунин гуфтааст:
«صَلَّيْتُ خَلْفَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَبِي بَكْرٍ وَعُمَرَ وَعُثْمَانَ رَضِيَ اللَّهِ عَنْهُمْ، فَلَمْ أَسْمَعْ أَحَدًا مِنْهُمْ يَجْهَرُ {بِبِسْمِ اللَّهُ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}»(كذا في سنن النسائي-2/ 135/ 907 عَنْ أَنَسٍ وحكم المحقق: صحيح).
“Аз пушти Пайғамбар (с) ва ҳазрати Абубакр ва Умару Усмон разияллоҳу анҳум аҷмаъин намоз гузоридам ва нашунидам, ки ҳеч яке аз онҳо “Бисмиллоҳир-раҳмонир-раҳим”-ро ба овози баланд гуфта бошанд”.
9-Баъди фориғ шудан аз аъуз ва бисмиллоҳ қироъати сураи “Алҳамд”-ро оғоз мекунад ва воҷиб аст, ки онро то охираш тиловат бикунад.
1- Дар ривояти “Саҳеҳи Бухорӣ” саҳобии бузургвор Анас разияллоҳу анҳу чунин гуфтааст:
“أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَبَا بَكْرٍ، وَعُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا كَانُوا يَفْتَتِحُونَ الصَّلاَةَ بِ {الحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ العَالَمِينَ} (الفاتحة: 1. كذا في صحيح البخاري-1/ 149/ 743 عَنْ أَنَسٍ)
“Ҳамоно Пайғамбар (с) ва ҳазрати Абубакру Умар разияллоҳу анҳумо намозро бо хондани “Алҳамду лиллоҳи раб-билоламин” оғоз мекарданд”.
2-Дар ривояти “Саҳеҳи Муслим” Пайғамбар (с) чунин гуфтааст:
“مَنْ صَلَّى صَلَاةً لَمْ يَقْرَأْ فِيهَا بِأُمِّ الْقُرْآنِ فَهِيَ خِدَاجٌ» ثَلَاثًا غَيْرُ تَمَامٍ..”.(كذا في صحيح مسلم -1/ 296/ 38 – عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ 395)
“Шахсе, ки намоз бигузорад ва дар намозаш “Умми Қуръон”-ро (яъне сураи “Алҳамд”-ро) нахонад, он намозаш ноқис аст ва ноқис аст ва ноқиси нотамом аст”, яъне нуқсондор буда комил нест.
10-Баъди валаззоллини охири сураи “Алҳамд” ба он миқдор овози пасте, ки худаш садои оминашро бишунавад, омин мегӯяд.
Дар ривояти “Мустадрак” бо санади саҳеҳ чунин омадааст:
“عن وائل بن حجر أَنَّهُ صَلَّى مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ حِينَ قَالَ:{غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ} (الفاتحة: 7) قَالَ: «آمِينَ» يَخْفِضُ بِهَا صَوْتَهُ“.(كذا في المستدرك على الصحيحين للحاكم -2/ 253/ 2913 –«هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحٌ عَلَى شَرْطِ الشَّيْخَيْنِ، وَلَمْ يُخَرِّجَاهُ» وفي التعليق – من تلخيص الذهبي: 2913 – على شرط البخاري ومسلم).
“Саҳобии бузургвор Воил ибни Ҳуҷр ҳамроҳи Пайғамбар (с) намоз гузоридааст ва он ҳазрат замоне, ки “Ғайрил мағзуби алайҳим валаззоллин “ гуфтанаш овозашро паст кардаву омин гуфтааст”.
11- Баъди омин гуфтан сураи дигареро ё чанд оятеро аз дигар сура бар хондани сураи “Алҳамд” зам мекунад. Ин зам кардан дар ҳар ду ракаъати намози фарзи бомдод, дар ду ракаъати аввали фарзи намозҳои пешину аср ва ду ракаъати аввали намозҳои фарзи шому хуфтан ва дар ҳамаи ракаъатҳои намози витр ва дар ҳамаи ракаътҳои намозҳои суннатӣ ва нафлӣ воҷиб аст. Аммо дар ракаъатҳои савуму чаҳоруми пешину аср ва хуфтан ва дар ракаъати савуми намози шом ба хондани сураи “Алҳамд” ба танҳоияш иктифо мекунад ва зами сура намекунад.
1-Дар ривояти “Саҳеҳи Муслим” саҳобии бузургвор Абуқатода разияллоҳу анҳу намози Пайғамбар (с)-ро чунин сифат кардааст:
“عن ابي قتاده رضي الله عنه قال: أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَقْرَأُ فِي الرَّكْعَتَيْنِ الْأُولَيَيْنِ مِنَ الظُّهْرِ وَالْعَصْرِ،بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ وَسُورَةٍ وَيُسْمِعُنَا الْآيَةَ أَحْيَانًا،وَيَقْرَأُ فِي الرَّكْعَتَيْنِ الْأُخْرَيَيْنِ بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ» (كذا في صحيح مسلم -1/ 333/ 155 – 451)
“Пайғамбар (с) дар ду ракаъати аввали намози пешину аср сураи “Алҳамд”-ро ҳамроҳи сураи дигаре мехонд ва аҳёнан оятҳоро ба мо мешунавонид ва дар ду ракаъати ахир сураи “Алҳамд”-ро мехонд”.
2-Аммо далели дар ҳамаи ракаъатҳои намозҳои суннати ва нафлӣ воҷиб будани зам кардани сураи дигаре бар сураи “Алҳамд” ин ҳаст, ки намозҳои суннатӣ ва нафлиро ҳар ду ракаъаташон ба манзалаи намози ҷудогонаи мустақил аст. Аз ҳамин ҷиҳат бо вуҷуди ду ракаъатӣ ё чаҳор ракаъатӣ бо як салом хонда шуданашон дар ривояти “Сунани Абудовуд” бо санади саҳеҳ Пайғамбар (с) дар мавриди суннатҳо ва нафлҳо чунин гуфтааст:
«صَلَاةُ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ مَثْنَى مَثْنَى» (كذا في سنن أبي داود -2/ 29- 1295 – عَنِ ابْنِ عُمَرَ ..وحكم المحقق:صحيح).
“Намози шабу рӯз дуто- дуто аст”, яъне ду ракаъатӣ мебошанд.
12- Баъди фориғ шуданаш аз қироъат ин умурро анҷом медиҳад:
1-Такбир мегӯяд ва ба рукуъ меравад. Дар ривояти “Сунани Ибни Моҷа” яке аз бузургони тобеъин Мутарриф чунин ривоят мекунад:
“عَنْ مُطَرِّفٍ، قَالَ: صَلَّيْتُ أَنَا وَعِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ، خَلْفَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فَكَانَ «إِذَا سَجَدَ كَبَّرَ وَإِذَا رَكَعَ كَبَّرَ، وَإِذَا نَهَضَ مِنَ الرَّكْعَتَيْنِ كَبَّرَ»، فَلَمَّا انْصَرَفْنَا أَخَذَ عِمْرَانُ بِيَدِي وَقَالَ: لَقَدْ صَلَّى هَذَا قَبْلُ – أَوْ قَالَ: لَقَدْ صَلَّى بِنَا هَذَا قَبْلُ – صَلَاةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ”. ( وفي سنن أبي داود -1/ 221- 835 – وحكم المحقق: صحيح).
“Ману Имрон Ибни Ҳусайн аз пушти ҳазрати Алӣ намоз гузоридем, ки вай ҳангоме саҷда мекард такбир мегуфт ва ҳангоме рукуъ мекард такбир мегуфт ва ҳангоме барои гузоридани ракаъати савум бармехест такбир мегуфт. Ҳангоме аз намоз баргаштем саҳобии бузургвор Имрон ибни Ҳусайн гуфт: Ҳамоно ин намози Муҳаммад (с)-ро гузорид”.
2- Дар ҳолати рукуъ се маротиб тасбиҳ, яъне “Субҳона раббиял-ъазим” мегӯяд. Маънояш чунин аст:” Пок аст Парвардигори бузурги ман”.
Дар ривояти “Сунани Ибни Моҷа” бо санади саҳеҳ саҳобии бузургвор ҳазрати Ҳузайфа чунин ривоят кардааст:
“عَنْ حُذَيْفَةَ بْنِ الْيَمَانِ، أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ إِذَا رَكَعَ: «سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ» ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، وَإِذَا سَجَدَ قَالَ «سُبْحَانَ رَبِّيَ الْأَعْلَى» ثَلَاثَ مَرَّاتٍ”. (كذا في سنن ابن ماجه -1/ 287/ 888 – وحكم المحقق: صحيح).
“Ҳазрати Ҳузайфа Пайғамбар (с)-ро шунидааст, ки ҳар вақто рукуъ мекард, се маротиб чунин мегуфт:”Субҳона раббиял-ъазим” ва ҳар вақто саҷда мекард се маротиб чунин мегуфт: “Субҳона раббиял аъло”.
3- Баъди фориғ шуданаш аз тасбиҳ “Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ” мегуяд ва қоматашро рост мекунад ва дар аснои рост будани қоматаш “Раббано лакалҳамд” мегӯяд. Маънояш чунин аст: Гӯш мекунад Аллоҳ шахсеро, ки вайро сипосу ситоиш мекунад”.
Дар ривояти “Саҳеҳи Бухорӣ” ҳазрати Абуҳурайра (р-з) намози Пайғамбар (с)-ро чунин сифат кардааст:
” كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا قَامَ إِلَى الصَّلاَةِ يُكَبِّرُ حِينَ يَقُومُ، ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَرْكَعُ، ثُمَّ يَقُولُ: سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، حِينَ يَرْفَعُ صُلْبَهُ مِنَ الرَّكْعَةِ، ثُمَّ يَقُولُ وَهُوَ قَائِمٌ: رَبَّنَا لَكَ الحَمْدُ”. ( كذا في صحيح البخاري -1/ 157عن ابي هريرة)
“Пайғамбар (с) чун барои гузоридани намоз рост меистод дар ҳолати боло шудан ва дар ҳолати рукуъ карданаш такбир мегуфт ва сипас ҳангоми рост кардани пушташ аз рукуъ чунин мегуфт: “Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ” ва дар ҳолати рост истоданаш “Раббано лакалҳамд” мегуфт”.
4-Баъди “Раббано лакалҳамд” гуфтан такбир мегӯяд ва ба саҷда меравад ва ин умури дар ривояти “Саҳеҳи Муслим” ва “Сунани Насоӣ” бо санади саҳеҳ ҳазрати Абуҳурайра аз намози Пайғамбар (с) ривояткардаро анҷом медиҳад:
” كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا قَامَ إِلَى الصَّلَاةِ يُكَبِّرُ حِينَ يَقُومُ، ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَرْكَعُ، ثُمَّ يَقُولُ: «سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ»حِينَ يَرْفَعُ صُلْبَهُ مِنَ الرَّكْعَةِ، ثُمَّ يَقُولُ وَهُوَ قَائِمٌ:«رَبَّنَا لَكَ الْحَمْدُ»، ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَهْوِي سَاجِدًا، ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَرْفَعُ رَأْسَهُ، ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَسْجُدُ، ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَرْفَعُ رَأَسَهُ، ثُمَّ يَفْعَلُ ذَلِكَ فِي الصَّلَاةِ كُلِّهَا حَتَّى يَقْضِيَهَا، وَيُكَبِّرُ حِينَ يَقُومُ مِنَ الثِّنْتَيْنِ بَعْدَ الْجُلُوسِ”. (كذا في سنن النسائي -2/ 233/ 1150 – عن ابي هريرة).
“Пайғамбар (с) ҳар вақто барои гузоридани намоз бармехест, ҳангоми рост истоданаш такбир мегуфт ва баъди ин ҳангоми рукуъ карданаш такбир мегуфт ва баъди ин ҳангоми боло кардани пушташ аз рукуъ “Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ” мегуфт ва ҳангоми рост истоданаш “Раббано лакалҳамд” мегуфт. Баъди ин ҳангоми барои саҷда паст шуданаш такбир мегуфт ва ҳангоми сарашро аз саҷда бардоштанаш такбир мегуфт ва вақти саҷда карданаш такбир мегуфт ва ҳангоми аз саҷда боло шуданаш такбир мегуфт. Ин амалҳоро дар ҳамаи ракаъатҳои намозаш то фориғ шудан аз намоз такрор мекард ва вақти аз аттаҳийёти мобайн рост шуданаш такбир мегуфт”.
5-Дар намози ҷамоъат ҳангоме имом “Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ” гуфт, муқтадӣ “Раббано лакалҳамд” мегӯяд. Дар ин мавзӯъ дар ривояти “Саҳеҳи Муслим” Пайғамбар (с) чунин гуфтааст:
” إِذَا قَالَ الإِمَامُ: سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، فَقُولُوا: اللَّهُمَّ رَبَّنَا لَكَ الحَمْدُ، فَإِنَّهُ مَنْ وَافَقَ قَوْلُهُ قَوْلَ المَلاَئِكَةِ، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ”. (كذا في صحيح البخاري -1/ 158 796 – عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ) “
“Ҳар вақто имом “Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ” гуфт, пас шумо “Аллоҳумма раббано лакалҳамд” бигӯед! Пас агар “Раббано лакалҳамд” гуфтани касе бо омин гуфтани фариштагон мувофиқ биояд, гуноҳони гузаштаашро бахшида мешавад”.
6-Мавзеъи қироъат дар ҳолати қиёми намоз аст ва дар дигар ҳолатҳои намоз Қуръон хондан макруҳ аст.
Дар ин мавзӯъ дар ривояти “Саҳеҳи Муслим” Пайғамбар (с) чунин гуфтааст:
“أَلَا وَإِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَقْرَأَ الْقُرْآنَ رَاكِعًا أَوْ سَاجِدًا، فَأَمَّا الرُّكُوعُ فَعَظِّمُوا فِيهِ الرَّبَّ عَزَّ وَجَلَّ، وَأَمَّا السُّجُودُ فَاجْتَهِدُوا فِي الدُّعَاءِ، فَقَمِنٌ أَنْ يُسْتَجَابَ لَكُمْ» (كذا في صحيح مسلم -1/ 348/ 207 – 479 عن ابن عباس)
“Хабардор бошед! Маро манъ карда шудааст, ки дар ҳолати рукуъ ва саҷда Қуръон бихонам. Аммо дар ҳолати рукуъ Парвардигорро ба бузургӣ ёд бикунед! Аммо дар ҳолати саҷда бо ҷаҳду кушиш дуъо бикунед, зеро сазовор аст ки дуъои дар ҳолати саҷда иҷобат шавад”.
7-Ҳангоми саҷда карданаш аввалан зонувонашро бар замин мегузорад ва баъдан дастонашро, вале ҳангоми аз саҷда барои ба қиём бархестанаш аввалан дастонашро мебардорад ва сипас зонувонашро.
Дар ин мавзӯъ дар ривояти “Сунани Дорамии Самарқандӣ” бо санади ҳасан саҳобии бузургвор Воил разияллоҳу анҳу чунин гуфтааст:
“عن وَائِلِ بْنِ حُجْرٍ رضي الله عنه: رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِذَا سَجَدَ، يَضَعُ رُكْبَتَيْهِ قَبْلَ يَدَيْهِ، وَإِذَا نَهَضَ رَفَعَ يَدَيْهِ قَبْلَ رُكْبَتَيْهِ» (كذا في سنن الدارمي-2/ 834/ 1359 – وفي تعليق المحقق:إسناده حسن).
“Пайғамбар (с)-ро мушоҳида кардам, ки ҳар вақто саҷда мекард зонувонашро қабл аз дастонаш ба замин мегузорид ва ҳарвақто бармехест дастонашро қабл аз зонувонаш мебардошт”.
8- Ҳангоми нишастан пои чапашро мехобонад ва бар болои он менишинад ва сари ангуштони пои росташро бар замин мегузорад. Дар ин мавзӯъ дар ривояти “Сунани Тирмизӣ” бо санади саҳеҳ саҳобии бузургвор Воил разияллоҳу анҳу чунин гуфтааст:
“عن وَائِلِ بْنِ حُجْرٍ رضي الله عنه قُلْتُ:لَأَنْظُرَنَّ إِلَى صَلَاةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَلَمَّا جَلَسَ يَعْنِي لِلتَّشَهُّدِ: افْتَرَشَ رِجْلَهُ اليُسْرَى، وَوَضَعَ يَدَهُ اليُسْرَعَلَى فَخِذِهِ اليُسْرَى، وَنَصَبَ رِجْلَهُ اليُمْنَى”. (كذا في سنن الترمذي -2/ 85/ 292 -هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ، وَالعَمَلُ عَلَيْهِ عِنْدَ أَكْثَرِ أَهْلِ العِلْمِ، وَهُوَ قَوْلُ سُفْيَانَ الثَّوْرِيِّ،وَأَهْلِ الكُوفَةِ، وَابْنِ المُبَارَكِ وحكم المحقق: صحيح)
“Ба худам гуфтам, ки чигуна намоз хондани Пайғамбар (с)-ро назар мекунам ва дидам, ки ҳангоме барои “Аттаҳийёт” хондан нишаст пои чапашро хобонид ва дасти чапашро болои рони чапаш гузорид ва (сари ангуштони) пои росташро рост гузорид”.
Дар ривояти “Саҳеҳи Ибни Хузайма” бо санади саҳеҳ саҳобии бузургвор Абуҳумайди Соъидӣ нишастани Пайғамбар (с) –ро чунин сифат кардааст:
“عن أَبِي حُمَيْدٍ السَّاعِدِيِّ رضي الله .. ثُمَّ ثَنَى رِجْلَهُ الْيُسْرَى،وَقَعَدَ عَلَيْهَا،وَاعْتَدَلَ حَتَّى يَرْجِعَ كُلُّ عَظْمٍ مِنْهُ إِلَى مَوْضِعِهِ، ثُمَّ هَوَى سَاجِدًا،وَقَالَ:«اللَّهُ أَكْبَرُ»،ثُمَّ ثَنَى رِجْلَهُ وَقَعَدَ فَاعْتَدَلَ حَتَّى يَرْجِعَ كُلُّ عَظْمٍ إِلَى مَوْضِعِهِ، ثُمَّ نَهَضَ” (كذا في صحيح ابن خزيمة -1/ 341- 685 وفي التعليق 685- قال الأعظمي:إسناده صحيح).
“Баъд аз он пои чапашро дуқад кард ва болои он нишаст ва миёнашро рост кард то ҳар устухонаш ба ҷои худаш баргардад ва баъди ин саҷдакунон хам шуд ва саҷда кард ва Аллоҳу акбар гуфт. Сипас (бори дигар) пояшро ду қад кард ва рост шуд ва болои он нишаст, то ҳар устухонаш макони худро бигирад ва баъди ин барои қиём бархест”.
9-Уламои ҳанафӣ ба ваҷҳи тақсим ба ривоятҳои дар мавзӯъи қаъдаи Пайғамбар (с) омада амал кардаанд ва барои занон нишастани бар қафояшонро фатво додаанд. Дар мавзӯъи чунин нишастани Пайғамбар (с) дар ривояти “Саҳеҳи Бухорӣ” Абуҳумайди Соъидӣ чунин гуфтааст:
“عن أَبُي حُمَيْدٍ السَّاعِدِيُّ رضي الله عنه …:وَإِذَا جَلَسَ فِي الرَّكْعَةِ الآخِرَةِ قَدَّمَ رِجْلَهُ اليُسْرَى، وَنَصَبَ الأُخْرَى وَقَعَدَ عَلَى مَقْعَدَتِهِ» (كذا في صحيح البخاري -1/ 165/ 828 )
“Ҳар вақто дар ракаъати охир менишаст пои чапашро пеш мебаровард ва қадами пои росташро рост медошт ва бар қафояш менишаст”.
13- Дар қаъдаи мобайн ва ахир “Аттаҳийёт”-еро ки саҳобии бузургвор Абдуллоҳ ибни Масъуд разияллоҳу анҳу ривоят кардааст, мехонад.
Дар ривояти “Саҳеҳи Бухорӣ” Ибни Масъуд чунин гуфтааст:
“عبد الله بن مسعود رضى قال: “عَلَّمَنِي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ،وَكَفِّي بَيْنَ كَفَّيْهِ، التَّشَهُّدَ،كَمَا يُعَلِّمُنِي السُّورَةَ مِنَ القُرْآنِ:«التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ،وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ،السَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ ،السَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ،وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ» (كذا في صحيح البخاري -8/ 59/ 6265)
“Дар ҳоле, ки кафи дасти ман дар байни кафҳои дастони Пайғамбар (с) буд ба ман ҳамчуноне сураеро аз сураҳои Қуръонро таълим медод “Ат-таҳиёт”-ро чунин таълим дод:”Аттаҳийёту лиллоҳи вассалавоту ват-тайибот. Ассалому алайка айҳаннабию ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳ. Ассалому алайно ва ало ибодиллоҳиссолиҳин. Ашҳаду ан ло илоҳа иллаллоҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан абдуҳу ва расулуҳ”.
Тарҷимаи лафзи “Аттаҳийёт чунин аст:
1-”Аттаҳийёт, яъне сипосу ситоишҳо, азамату бузургӣ ва сазовори таърифу тавсиф будан хосаи Аллоҳ аст. Аммо мурод аз “Ат-таҳийёт” тамоми ибодатҳои қавлӣ, мисли қироъати Қуръон, такбиру тасбиҳ ва санову дуо ва ғайра мебошанд, ки танҳо Аллоҳ таоло сазовори онҳост ва танҳо барои Аллоҳ таоло бояд анҷом бипазиранд.
2- Вассалавот, яъне салавоту дурудҳо хосаи Аллоҳ аст. Мурод аз салавот дар инҷо ибодатҳои баданӣ, мисли намозу рӯза аст, ки танҳо сазовори онҳо Аллоҳ таолост ва танҳо барои Аллоҳ бояд анҷом бипазиранд.
3- Ваттайибот, яъне покизагиҳо ва хӯбиҳо хосаи Аллоҳ аст. Мурод аз он ибодатҳои молӣ, монанди закот, садақаи фитр, назрҳо ва ғайра мебошанд, ки танҳо сазовори онҳо Аллоҳ таолост ва танҳо барои Аллоҳ бояд анҷом бипазиранд.
4- Ассалому алайка айюҳаннабию ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳ.
Яъне салому баракати Аллоҳ бар ту бод, эй Пайғамбари Аллоҳ. Ин салому дуо, илтиҷои амну амонӣ, сиҳату саломатӣ ва талаби файзу баракати илохӣ ва дуои хайри уммат барои пешвои башарият Муҳаммад (с) аст.
5– Ассалому алайно ва ало ибодиллоҳиссолиҳин. Ин дуои сиҳату саломати, файзу баракат, амонию осоиштагӣ ва дуои хайри афроди уммат барои ҳамдигар аст.
6- Ашҳаду ан ло илоҳа иллаллоҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан абдуҳу ва расулуҳ”. Ин шаҳодат ва гувоҳӣ додан бар ин аст, ки ба ҷуз Аллоҳ таоло ҳеҷ худое нест ва Муҳҳамад (с) банда ва пайғамбари Ӯст.
14-Аттаҳийётро ба овози паст мехонад.
Дар ин мавзӯъ дар ривояти “Сунани Тирмизӣ” бо санади саҳеҳ Ибни Масъуд разияллоҳу анҳу чунин гуфтааст:
“عن عبد الله بن مسعود رضى الله عنه:«مِنَ السُّنَّةِ أَنْ يُخْفِيَ التَّشَهُّدَ».(كذا في سنن الترمذي ت شاكر -2/ 84- 291«حَدِيثُ ابْنِ مَسْعُودٍ حَدِيثٌ حَسَنٌ،وَالعَمَلُ عَلَيْهِ عِنْدَ أَهْلِ العِلْمِ» وحكم المحقق: صحيح).
“Ба овози паст хондани “Аттаҳийёт” суннат аст”.
15-Ҳеҷ чизеро бар “Аттаҳиёт”-е, ки дар мобайни ракаъатҳои намоз мехонад изофа намекунад.
Дар ин мавзӯъ дар ривояти “Саҳеҳи Ибни Хузайма” бо санади ҳасан, Абдуллоҳ ибни Масъуд разияллоҳу анҳу чунин гуфтааст:
“عن عبد الله ابن مسعود رضي الله عنه…..:ثُمَّ إِنْ كَانَ فِي وَسَطِ الصَّلَاةِ نَهَضَ حِينَ يَفْرُغُ مِنْ تَشَهُّدِهِ،وَإِنْ كَانَ فِي آخِرِهَا دَعَا بَعْدَ تَشَهُّدِهِ بِمَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَدْعُوَ،ثُمَّ يُسَلِّمُ”(كذا في صحيح ابن خزيمة -1/ 350/ 708 –وفي التعليق: 708 – قال الأعظمي: إسناده حسن).
“Баъд аз он агар дар мобайни намоз бошад, баъди фориғ шудан аз хондани “Аттаҳийёт” бармехезад, валекин агар дар охири намоз бошад баъди хондани “Аттаҳийёт” ба ончи Аллоҳ бихоҳад дуо мекунад ва баъди он салом медиҳад”.
16-Хондани “Аттаҳийёт” фарз набуда, балки воҷиб аст ва дар сурати саҳван тарк шуданаш саҷдаи саҳв карда мешавад.
Дар ин мавзӯъ дар ривояти “Муснади Абуяъло” бо санади саҳеҳ аз саҳобии бузургвор Саъд ибни Абуваққос разияллоҳу анҳу чунин ривоят шудааст:
“عَنْ سَعْدٍ،أَنَّهُ نَهَضَ فِي الرَّكْعَتَيْنِ فَسَبَّحُوا بِهِ،قَالَ:فَاسْتَتَمَّ قَائِمًا،قَالَ:وَسَجَدَ سَجْدَتَيِ السَّهْوِحِينَ انْصَرَفَ،ثُمَّ قَالَ:أَتَرَوْنِي أَجْلِسُ؟إِنَّمَا صَنَعْتُ كَمَا رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ صَنَعَ» (كذا في مسند أبي يعلى الموصلي-2/ 119/ 785 -حكم حسين سليم أسد: صحيح).
“Ҳазрати Саъд баъди ду ракаъат хонданаш (ба ҷои нишастану “Аттаҳийёт” хондан саҳв кард ва аз ҷояш барои қиём) бархест. Муқтадиёни вай тасбиҳ гуфтанд то баргардад ва қаъда бикунад, вале ӯ қиёмашро комил намуд ва саҷдаи саҳв кард ва сипас гуфт: Шумо мегӯед, ки ман бояд менишастам? Ҷуз ин нест, ки ман ончиро анҷом додам, ки Пайғамбар (с)-ро дида будам, ки анҷом дода буд”.
17-Баъди фориғ шудан аз “Аттаҳиёт” ва қабл аз дуо кардан бар Пайғамбар (с) салавот мефиристад. Дар ин мавзӯъ дар ривояти “Саҳеҳи Ибни Хузайма” бо санади саҳеҳ Пайғамбар (с) чунин гуфтааст:
“عن فَضَالَةَ بْنِ عُبَيْدٍ الْأَنْصَارِيِّ رضي الله عنه:إِذَا صَلَّى أَحَدُكُمْ فَلْيَبْدَأْ بِتَمْجِيدِ رَبِّهِ وَالثَّنَاءِ عَلَيْهِ وَلْيُصَلِّ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، ثُمَّ يَدْعُو بِمَا شَاءَ»(كذا في صحيح ابن خزيمة -1/ 351/ 710 –و في التعليق: 710 – قال الأعظمي: إسناده صحيح).
“Ҳар вақто яке аз шумоён намоз бигузорад, пас бояд аз Парвардигорашро ҳамду сано гуфтан оғоз бикунад ва бар Пайғамбар (с) салавот бифристад ва сипас он дуъоеро бихоҳад дуъо бикунад”.
Лафзи салавоти матлубро Пайғамбар (с) дар ривояти “Саҳеҳи Бухорӣ” чунин таълим додааст:
” اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ، وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ، اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ، وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ “. (كذا في صحيح البخاري -4/ 146 عن كَعْبُ بْنُ عُجْرَةَ)
“Аллоҳумма салли ало Муҳаммадин ва ало олӣ Муҳаммад, камо саллайта ало Иброҳима ва ало олӣ Иброҳим. Иннака ҳамидун маҷид.
Аллоҳумма борик ало Муҳаммадин; ва ало олӣ Муҳаммад, камо боракта ало Иброҳима ва ало оли Иброҳим. Иннака ҳамидун маҷид”.
Тарҷима: Ё Аллоҳ! Бар Муҳаммад ва оли Муҳаммад дуруд бифрист, ҳамчуноне бар Иброҳим ва оли Иброҳим дуруд фиристодаӣ! Ҳамоно Ту сутудашудаи бузург мебошӣ!
Ё Аллоҳ! Бар Муҳаммад ва оли Муҳаммад баракат бифрист, ҳамчуноне бар Иброҳим ва оли Иброҳим баракат фиристодаӣ! Ҳамоно Ту сутудашудаи бузург мебошӣ!
18. Баъди фориғ шудан аз салавот аз ҷумлаи дуъоҳои дар Қуръон ва Суннат омада ё дуоҳои мувофиқи дуоҳои Қуръон ва Суннатро ихтиёр мекунад ва дуъо мекунад.
Далели ихтиёр доштанаш дар интихоби дуъо ривояти “Саҳеҳи Бухорӣ” аст, ки дар он Пайғамбар (с) чунин гуфтааст:
“…ثُمَّ يَتَخَيَّرُ مِنَ الدُّعَاءِ أَعْجَبَهُ إِلَيْهِ، فَيَدْعُو”. (كذا في صحيح البخاري -1/ 167/ 835 عن عبدالله بن مسعود)
“Баъд аз хондани “Аттаҳийёт” аз ҷумлаи дуъоҳо кадомаш барояш мақбултар аст интихоб менамояд ва дуо мекунад”.
Барояш хӯбтар ин аст, ки дуъоҳои дар Қуръон ва Суннат омадаро ихтиёр бикунад ва ин мавзӯъро Имом Бадруддини Айнӣ чунин шарҳ додааст:
“ان الْعلمَاء اخْتلفُوا فِيمَا يَدْعُو بِهِ الْإِنْسَان فِي صلَاته. فَعِنْدَ أبي حنيفَة وَأحمد: لَا يجوز الدُّعَاء إلاّ بالأدعية المأثورة أَو الْمُوَافقَة لِلْقُرْآنِ الْعَظِيم، لقَوْله صلى الله عَلَيْهِ وَسلم:”إِن صَلَاتنَا هَذِه لَا يصلح فِيهَا شَيْء من كَلَام النَّاس، إِنَّمَا هُوَ التَّسْبِيح وَالتَّكْبِير وَقِرَاءَة الْقُرْآن”.رَوَاهُ مُسلم، (كذا في عمدة القاري شرح صحيح البخاري -6/ 118)
“Уламо дар масъалаи дар намоз чигуна дуъо бикунад ихтилофи назар доранд. Имомон Абуҳанифа ва Аҳмад раҳимаҳумуллоҳ бар ин назаранд, ки дар намоз танҳо бо дуоҳои дар Қуръон ва Суннат омада ё мувофиқи Қуръон буда дуъо мекунад. Зеро Пайғамбар (с) дар ривояти “Саҳеҳи Муслим” чунин гуфтааст:Ҳамоно дар ин намози мо ҳеҷ чизе аз сухани мардум раво нест.Ҷуз ин нест, ки намози мо иборат аз тасбиҳу такбир ва қироъати Қуръон аст”.
Хатар дар он аст, ки агар дуъое бикунад, ки дар шариъат чунин дуои ӯ ҷоиз набошад, мисли дуои авфу мағфират барои кофирон, хатари фосид шудани намозро ба дунбол дорад. Зеро дар чунин сурат каломи мардум маҳсуб мешавад ё дуои мухолифи таълимоти Қуръон. Барои кофирон дуои ҳидоят кардан дуруст аст ва дуои авфу мағфират ҷоиз нест.
19- Баъди фориғ шудан аз дуъо ба ду тарафаш, яъне ба тарафи рост ва чапаш салом медиҳад.
1– Дар ин мавзӯъ дар ривояти “Сунани Тирмизӣ” бо санади ҳасани саҳеҳ Пайғамбар (с) чунин гуфтааст:
«مِفْتَاحُ الصَّلَاةِ الطُّهُورُ، وَتَحْرِيمُهَا التَّكْبِيرُ، وَتَحْلِيلُهَا التَّسْلِيمُ». (كذا في سنن الترمذي ت شاكر -1/ 8- 3 – عَنْ عَلِيٍّ .هَذَا الْحَدِيثُ أَصَحُّ شَيْءٍ فِي هَذَا الْبَابِ وَأَحْسَنُ. وحكم المحقق: حسن صحيح).
“Калиди намоз таҳорат аст ва иҳроми намоз такбир аст ва хориҷ шудан аз иҳроми намоз бо салом додан аст”.
2- Дар ривояти “Саҳеҳи Муслим” Пайғамбар (с) кайфияти салом доданро чунин баён кардааст:
“إِنَّمَا يَكْفِي أَحَدَكُمْ أَنْ يَضَعَ يَدَهُ عَلَى فَخِذِهِ ثُمَّ يُسَلِّمُ عَلَى أَخِيهِ مَنْ عَلَى يَمِينِهِ،وَشِمَالِهِ”. (كذا في صحيح مسلم -1/ 322/ 120 – 431 عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَة)
“Ҷуз ин нест, ки барои ҳар яки шумо басандааст, ки дасташро болои рони пояш бигузорад ва ба бародари дар тарафи рост ва чапаш буда салом бидиҳад”.
3-Лафзи саломи Пайғамбар (с) дар ривояти “Саҳеҳи Ибни Ҳиббон” бо санади саҳеҳ чунин аст:
«أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يُسَلِّمُ عَنْ يَمِينِهِ وَعَنْ يَسَارِهِ،حَتَّى يُرَى بَيَاضُ خَدِّهِ،السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ اللَّهِ،السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ». (كذا في صحيح ابن حبان مخرجا -5/ 333/ 1993 .عَنْ عَبْدِ اللَّهِ وفي تعليق شعيب الأرنؤوط: إسناده صحيح على شرط مسلم. و قال الحافظ في “نتائج الأفكار -2/ 238″: ….فهذه عدة طرق ثبت فيها وبركاته بخلاف ما يوهمه كلام الشيخ (اي النووي في”الأذكار”) أنها رواية فردة.)
“Ҳамоно Пайғамбар (с) аз ҷониби рост ва чап он чунон салом медод, ки аз пушт рухсораашро дида мешуд ва лафзи саломаш чунин буд: Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳ ва Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳ”.
Дар китоби “Алҳуҷҷа” Имом Абуҳанифа раҳимаҳуллоҳ чунин гуфтааст:
“وفي الحجة على أهل المدينة -1/ 136- وَقَالَ ابو حنيفَة رَحمَه الله السَّلَام فِي الصَّلَاة مرَّتَيْنِ يسلم الامام عَن يمنيه السَّلَام عَلَيْكُم وَرَحْمَة الله وَبَرَكَاته ثمَّ يسلم عَن يسَاره السَّلَام عَلَيْكُم وَرَحْمَة الله وَبَرَكَاته”.
“Салом дар намоз ду маротиб аст, имом аз ҷониби росташ Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳ мегӯяд ва сипас аз ҷониби чапаш Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳ мегӯяд”.
